Dla większości z nas łóżko kojarzone jest ze snem, odpoczynkiem, regeneracją oraz przyjemnością. Niestety, nie każdy może tak powiedzieć. Osoby, które są poważnie chore, a ich stan wymaga długiego leżenia w łóżku, wystawione są na wysokie ryzyko powstania różnych dolegliwości. Długi, rzadko przerywany pobyt w łóżku może prowadzić do  dolegliwości związanych z podstawową jednostką chorobową, ale nie tylko. Niepożądanym efektem mogą być również odleżyny, które bardzo często są powodem bólu oraz cierpienia. Dodatkowo, niekiedy odleżyny mogą prowadzić również do zakażeń. Z tego względu bardzo ważnym jest świadomość tego czym są odleżyny, jak zapobiegać odleżynom, a gdy już powstaną jak leczyć odleżyny.

 Czym są odleżyny i jakie są stopnie odleżyn?

Odleżyny to powstałe w skutek niedokrwienia uszkodzenia skóry oraz tkanek. Odleżyny pojawiają się, gdy na nasze ciało, a przez nie na tętnice żylne oraz tętnicze działa stały ucisk. Wówczas, dochodzi do miejscowego zaburzenia dopływu krwi w miejscach, które są uciskane. U osoba zdrowej, która nie ma ograniczeń ruchowych, sytuacja taka nie ma miejsca, gdyż czując dyskomfort zmienia automatycznie pozycję. Inaczej jest jednak w odniesieniu do osób chorych, które w znacznym stopniu zależne są od pomocy osób trzecich. Zatem, jakie miejsca są narażone na powstawanie odleżyn? Odpowiedź jest prosta..

Najbardziej narażone są te narządy, które stykają się z powierzchnią, na której leżymy bądź siedzimy czy też nawet stoimy, a więc najczęściej spotykane są odleżyny na kości ogonowej czy też odleżyny na pośladkach. Niekiedy spotykane są również odleżyny na piętach, spowodowane długotrwałym i niezmiennym staniu w jednym miejscu. Należy zaznaczyć, że odleżyny mogą pojawiać się niemalże na wszystkich narządach oraz miejscach, zwłaszcza tam gdzie skóra jest bliska elementów kostnych, w szczególności tych wystających. Wówczas, wytwarzają się poważne, trudno gojące się rany, które mogą prowadzić do zakażenia. W związku z tym, odleżyn nie należy bagatelizować, gdyż mogą skutkować nie tylko bólem, lecz wieloma powikłaniami oraz infekcjami, w tym sepsą, a w najgorszym wypadku śmiercią. 

Istnieje kilka stopni odleżyn. Najpowszechniejsza klasyfikacja odleżyn została zaproponowana przez Torrance’a i wyróżnia pięć jej stopni.

I stopień – najmniej poważny stopień odleżyn. Wówczas, widoczne jest lekkie zaczerwienienie, bolące przy styczności z inną powierzchnią, przy czym mikrokrążenie nie zostało jeszcze zachwiane. Jest to etap, w którym proces leczenia odleżyn jest najprostszy i najłatwiejszy a zarazem najskuteczniejszy. Stopień I może być odbierany jako sygnalizujący, że obligatoryjnym jest zastosowanie odpowiedniej profilaktyki zapobiegającej powstawaniu odleżyn. 

II stopień – poza zaczerwienieniem widoczne są obrzęki, niekiedy pojawiają się również pęcherze oraz nadżerki. Może również dojść do uszkodzenia naskórka.

III stopień – widoczne jest wyraźne oddzielenie pomiędzy zdrową tkanką a obrzękiem. Dochodzi wówczas do uszkodzenia skóry w pełnej jej grubości. Mogą pojawić się również strupy.

IV stopień – uszkodzenie staje się na tyle głębokie, że może sięgać tkanki podskórnej, a nawet kości. Może pojawić się również czarna martwica.

V stopień – najpoważniejszy stopień odleżyn, który może sięgać powięzi, a w najgorszym wypadku mięśni oraz kości. Rana wypełniona jest czarną martwicą, która tworzy przyjazne środowisko do tworzenia się bakterii. 

Kiedy powstają odleżyny?

Odleżyna powstaje, gdy naczynia krwionośne są pod działaniem stałego ucisku, przez co dochodzi do niedokrwienia miejscowego, a w końcowym etapie do martwicy tkanek. Uciskanie spowodowane jest poprzez styczność ciała z inną powierzchnią, wskutek czego może dojść do ucisku ze strony podłoża bądź wystającego kośćca. To jest najpowszechniejsza i podstawowa przyczyna powstawania odleżyn lecz nie jedyna.  Znaczącym przy powstawaniu odleżyn są w również takie czynniki jak tarcie oraz siły ścinające boczne. Mowa tutaj jest o tym, co ma bezpośrednią styczność z naszym ciałem, np. koc, prześcieradło czy poduszka. W wyniku przemieszczania się poszczególnych części może dojść do ocierania, a w rezultacie do pęknięć naczyń żylnych oraz tętniczych. Dodatkowo, sprzyjającym powstawaniu odleżyn są wszelkie substancje znajdujące się na skórze, których styczność z inną powierzchnią może powodować większą podatność na zmiany skórne, np. gdy skóra jest wilgotna, pokryta balsamami czy maściami, etc.

Poza uciskaniem czy tarciem, powstawanie odleżyn determinowane jest innymi czynnikami, które sprzyjają ich rozwojowi. Mowa o osobach cierpiących na miażdżycę, cukrzycę czy tez choroby układu oddechowego. Również niewłaściwe odżywianie sprzyja powstawaniu odleżyn. Tkanka podskórna u osób niedożywionych jest cienka, co skutkuje mniejszą warstwą ochronną przed uszkodzeniami. Osoby  z nadwagą zaś narażone są na ryzyko powstawania odleżyn ze względu na zbyt obfitą masę ciała, która naciska z dużą siłą na poszczególne miejsca.

Nie ma jednak określonego czasu po jakim pojawiają się odleżyny. Zdarzają się sytuacje, gdy martwice powstają po kilku godzinach bez ruchu.